Thời gian vừa qua, dư luận đặc biệt quan tâm vụ án bé gái 8 tuổi N.T.V.A bị cha ruột và “mẹ kế” bạo hành dẫn đến tử vong một cách thương tâm. Vụ án này sẽ được TAND TP. Hồ Chí Minh xét xử kín vào ngày 21/07/2022 tới đây. Tuy nhiên, hình thức xét xử kín có lẽ vẫn còn xa lạ với mọi người. Vậy xét xử kín là gì? Khi nào được xét xử kín theo quy định của pháp luật? Bài viết sau đây của Luật Phúc Cầu sẽ gửi đến cho Quý khách hàng những thông tin về vấn đề này.
Cơ sở pháp lý:
- Hiến pháp năm 2013;
- Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015;
- Thông tư số 02/2018/TT-TANDTC quy định chi tiết việc xét xử vụ án hình sự có người tham gia tố tụng là người dưới 18 tuổi thuộc thẩm quyền của Toà gia đình và người chưa thành niên do Chánh án Toà án nhân dân tối cao ban hành.
1. Xét xử kín là gì?
Xét xử kín được hiểu là trường hợp chỉ những người có quyền và nghĩa vụ liên quan được Toà án triệu tập mới có quyền tham gia, không phải tất cả mọi người đều được tham gia như xét xử công khai. Tuy nhiên, theo quy định tại khoản 2 Điều 31 Hiến pháp 2013 quy định: “Trường hợp xét xử kín theo quy định của luật thì việc tuyên án phải được công khai”.
Như vậy, trong phiên toà xét xử kín, chỉ có Hội đồng xét xử, kiểm sát viên, thư ký phiên tòa, bị cáo, đương sự và những người tham gia tố tụng do Hội đồng xét xử triệu tập nếu xét thấy cần thiết. Ngoài những thành phần trên thì không ai có thể ở lại phòng xét xử để theo dõi diễn biến của vụ án kể cả người thân của đương sự.
2. Xét xử kín được áp dụng khi nào?
Tại Điều 103 Hiến pháp năm 2013 quy định về nguyên tắc xét xử như sau:
“Tòa án nhân dân xét xử công khai. Trong trường hợp đặc biệt cần giữ bí mật nhà nước, thuần phong, mỹ tục của dân tộc, bảo vệ người chưa thành niên hoặc giữ bí mật đời tư theo yêu cầu chính đáng của đương sự, Tòa án nhân dân có thể xét xử kín”.
Đồng thời, Điều 25 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 có quy định:
“Tòa án xét xử công khai, mọi người đều có quyền tham dự phiên tòa, trừ trường hợp do Bộ luật này quy định. Trong trường hợp đặc biệt cần giữ bí mật nhà nước, thuần phong mỹ tục của dân tộc, bảo vệ người dưới 18 tuổi hoặc để giữ bí mật đời tư theo yêu cầu chính đáng của đương sự thì Tòa án có thể xét xử kín nhưng phải tuyên án công khai”.
Từ những quy định trên, có 03 trường hợp có thể xét xử kín bao gồm:
– Những vụ án cần giữ bí mật nhà nước, giữ gìn thuần phong mỹ tục của dân tộc.
Việc giữ kín các bí mật của nhà nước là điều vô cùng cần thiết. Do đó, một số vụ án liên quan đến bí mật nhà nước như vấn đề tham nhũng, làm sai quy định nhà nước gây thất thoát cho ngân sách,… nên được xét xử kín.
– Bảo vệ người dưới 18 tuổi.
Theo quy định tại khoản 1 Điều 1 Thông tư số 02/2018/TT-TANDTC ngày 21/9/2018 của Tòa án nhân dân tối cao quy định về việc xét xử vụ án hình sự có bị cáo là người dưới 18 tuổi hoặc vụ án hình sự có người bị hại: “Là người dưới 18 tuổi bị tổn thương nghiêm trọng về tâm lý hoặc cần sự hỗ trợ về điều kiện sống, học tập do không có môi trường gia đình lành mạnh như những người dưới 18 tuổi khác thuộc thẩm quyền của Tòa gia đình và người chưa thành niên“.
đối với những vụ án khác có yêu cầu của người dưới 18 tuổi, người đại diện của họ hoặc để giữ bí mật đời tư, bảo vệ người dưới 18 tuổi, tòa án cũng có thể xét xử kín nhưng phải tuyên án công khai theo quy định tại điều 327 của Bộ luật tố tụng hình sự”.
Do đó, đối với những trường hợp bị cáo là người dưới 18 tuổi và Các vụ án điển hình (thường là các vụ án về hiếp dâm trẻ em, cưỡng dâm, dâm ô,….) gây ảnh hưởng đến tâm lý chưa thành niên của nạn nhân, việc xét xử kín nhằm bảo vệ lợi ích của nhóm chủ thể này.
– Giữ bí mật đời tư theo yêu cầu chính đáng của đương sự.
Trong một số trường hợp, yêu cầu được xét xử kín cũng là căn cứ để Tòa xét xử kín vụ án. Nếu vụ án thuộc trường hợp được xét xử kín như trên, đương sự có quyền gửi đơn đến Tòa án xét xử vụ án đó để yêu cầu xử kín. Trên cơ sở yêu cầu của đương sự, Tòa án sẽ xem xét, quyết định và khi đưa vụ án ra xét xử, Tòa sẽ ghi rõ hình thức xét xử là công khai hoặc xử kín.
3. Quy định về tuyên án
Điều 327 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 quy định về tuyên án như sau:
“Chủ tọa phiên tòa hoặc một thành viên khác của Hội đồng xét xử đọc bản án. Trường hợp xét xử kín thì chỉ đọc phần quyết định trong bản án. Sau khi đọc xong có thể giải thích thêm về việc chấp hành bản án và quyền kháng cáo.”
Theo đó, phần tuyên án chỉ công khai nêu họ tên các bị cáo, tội danh và mức hình phạt cụ thể đối với từng bị cáo, không công bố nội dung vụ án cũng như hành vi phạm tội của các bị cáo. Sở dĩ pháp luật quy định như trên nhằm đảm bảo nguyên tắc của việc xét xử kín, đó là bảo vệ bí mật nhà nước, bí mật đời tư và quyền lợi của người dưới 18 tuổi.
Như vậy, quy định về tuyên án công khai nhằm đảm bảo phán quyết của Tòa án phải được công khai để nhân dân giám sát và kiểm tra tính khách quan, minh bạch của phán quyết. Ngoài ra, việc tuyên án công khai nhằm giáo dục ý thức pháp luật cho nhân dân, tăng cường tính phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm. Hơn thế nữa, một trong những mục đích của việc tuyên án công khai nhằm đảm bảo quyền con người trong tố tụng hình sự.
-
Lời kết:
Đối với vụ bé gái 8 tuổi N.T.V.A bị cha ruột và “mẹ kế” bạo hành, mặc dù TAND TP.HCM đã quyết định sẽ mở phiên tòa xét xử kín. Tuy nhiên, xoay quanh việc này còn có nhiều luồng quan điểm, ý kiến của các Luật sư, Chuyên gia trong việc đánh giá: Liệu xét xử kín vụ án này là có cần thiết hay không? Cụ thể, các quan điểm nhận định việc xét xử kín là chưa hợp lý, bởi các lý do sau đây:
– Thứ nhất, việc xử kín là để bảo vệ Người Dưới 18 Tuổi, giữ bí mật đời tư, tránh những tổn thương về tâm lý, ảnh hưởng đến cuộc sống cho người bị hại. Cụ thể ở đây là bảo vệ cháu V.A, tuy vậy cháu đã tử vong nên xử kín là không cần thiết.
– Thứ hai, đây là vụ án chấn động dư luận, được người dân đặc biệt quan tâm, theo dõi. Không chỉ vì những tình tiết, hành vi phạm tội mà là tính chất dã man, tàn nhẫn của kẻ trực tiếp gây ra tội ác và kẻ đồng phạm là bố đẻ của cháu bé. Do đó, việc xét xử công khai là rất quan trọng nhằm có tác dụng răn đe, phòng ngừa chung đối với các trường hợp tương tự về sau, cũng như tác dụng trong việc phòng ngừa tội phạm nói chung.
– Thứ ba, các văn bản pháp luật hiện hành đang theo xu hướng những trường hợp được xét xử kín thường là những vụ án xâm hại tình dục như hiếp dâm, cưỡng dâm, dâm ô… và nạn nhân là trẻ em gái, người chưa thành niên. Tuy nhiên, vụ việc này là bạo hành trẻ em, cụ thể là đánh đập, hành hạ nạn nhân, có thể hành vi rất dã man, tàn bạo không thể chấp nhận được nhưng việc công khai thông tin có thể chấp nhận được, không ảnh hưởng nhiều đến danh dự, nhân phẩm, thân thể nạn nhân. Trái lại còn có tác dụng răn đe mạnh mẽ, gióng lên hồi chuông cảnh báo xã hội, phòng ngừa chung đối với các trường hợp tương tự về sau
TÓM LẠI, từ 3 lý do trên, nhiều quan điểm cho rằng dự kiến xét xử kín vụ án cháu V.A. là không thật sự cần thiết, kể cả quy định pháp luật, thực tiễn cuộc sống và tác động tiêu cực đối với nạn nhân. Thay vào đó, nên dùng hình thức xét xử công khai trong vụ án này như một công cụ để răn đe tội phạm trong xã hội.