Cha mẹ là người sinh ra và trực tiếp nuôi dưỡng, chăm sóc, giúp trẻ được phát triển và bảo vệ tốt nhất. Tuy nhiên trên thực tế hiện nay có rất nhiều vụ án bạo hành trẻ em mà thủ phạm chính là cha me, người thân trong gia đình. Đây là hồi chuông báo động cho thấy tình hình trẻ em bị ngược đãi, xâm hại sức khỏe, thậm chí là tính mạng vẫn còn diễn biến rất phức tạp trong xã hội. Vậy, cha mẹ bạo hành con cái thì có bị tước quyền nuôi dưỡng hay không? Bài viết sau đây của Luật Phúc Cầu sẽ giúp độc giả hiểu rõ hơn.
Căn cứ pháp lý:
- Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) – BLHS;
- Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014;
- Luật Trẻ em năm 2016;
- Nghị định 56/2017/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật trẻ em;
- Nghị định 130/2021/NĐ-CP quy định xử phạt hành chính trong lĩnh vực bảo trợ, trợ giúp xã hội và trẻ em.
1. Bạo hành là gì?
Theo Tổ chức Sức khỏe thế giới WHO, bạo hành trẻ em là tất cả những hành vi đối xử tệ bạc đối với trẻ em về cả thể chất và tinh thần như đánh đập,… dẫn đến những mối nguy hiểm tiềm năng hay hiện hữu đối với sức khỏe, nhân phẩm và sự phát triển của trẻ.
Bên cạnh đó, tại khoản 6 Điều 4 Luật Trẻ em 2016 có giải thích Bạo lực trẻ em là hành vi hành hạ, ngược đãi, đánh đập; xâm hại thân thể, sức khỏe; lăng mạ, xúc phạm danh dự, nhân phẩm; cô lập, xua đuổi và các hành vi cố ý khác gây tổn hại về thể chất, tinh thần của trẻ em.
Dựa trên các căn cứ trên, có thể hiểu bạo hành hay bạo lực trẻ em là các hành vi gây tổn hại về cả thể chất lẫn tinh thần đối với trẻ em.
2. Các hành vi bạo hành trẻ em
Các hành vi bạo hành trẻ em bao gồm cả bạo lực thể chất và bạo lực tinh thần, cụ thể như sau:
- Bạo lực thể chất là hành vi sử dụng sức mạnh thể chất với mục đích gây thương vong, tổn hại đến sức khỏe người khác. Ví dụ: đánh, trói hoặc có hành động gây tổn thương cơ thể.
- Bạo lực tinh thần còn được gọi là bạo lực tình cảm, bạo lực tâm lý. Hành vi bạo lực tinh thần bao gồm: chửi mắng, hạ nhục với những lời lẽ thô thiển, nặng nề; Gây áp lực thường xuyên về tâm lý,… Những hành vi này mặc dù không tác động trực tiếp đến sức khỏe về mặt thể chất nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng đến tinh thần và sự phát triển tâm lý của trẻ em.
3. Bạo hành con cái có bị tước quyền nuôi dưỡng hay không?
Tại điểm a khoản 1 Điều 85 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định:
“ 1. Cha, mẹ bị hạn chế quyền đối với con chưa thành niên trong các trường hợp sau đây:
a) Bị kết án về một trong các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con với lỗi cố ý hoặc có hành vi vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con;
…”
Đồng thời, tại khoản 1 Điều 32 Nghị định 56/2017/NĐ-CP quy định:
“Việc tạm thời cách ly trẻ em khỏi cha, mẹ, người chăm sóc trẻ em và áp dụng biện pháp chăm sóc thay thế theo quy định tại điểm b và điểm c khoản 2 Điều 50 Luật trẻ em được thực hiện đối với trường hợp trẻ em bị xâm hại, có nguy cơ bị bạo lực, bóc lột, bỏ rơi bởi cha, mẹ, người chăm sóc trẻ em; trẻ em bị xâm hại nhưng cha, mẹ, người chăm sóc trẻ em từ chối thực hiện kế hoạch hỗ trợ, can thiệp hoặc trẻ em bị xâm hại có nguy cơ tiếp tục bị xâm hại bởi cha, mẹ, người chăm sóc trẻ em.”
Và tại khoản 2 Điều 62 Luật Trẻ em 2016 quy định về các trường hợp trẻ em cần chăm sóc thay thế, cụ thể:
“Trẻ em không thể sống cùng cha, mẹ vì sự an toàn của trẻ em; cha, mẹ không có khả năng bảo vệ, nuôi dưỡng trẻ em hoặc chính là người xâm hại trẻ em”.
Như vậy, khi cha mẹ có hành vi bạo hành với con cái thì sẽ tiến hành tạm thời cách ly trẻ em khỏi cha, mẹ, người chăm sóc trẻ em và áp dụng biện pháp chăm sóc thay thế.
Việc chăm sóc thay thế được áp dụng dưới nhiều hình thức bởi người thân; bởi cá nhân, gia đình không phải người thân thích; nhận con nuôi; tại cơ sở trợ giúp xã hội. Bên cạnh đó, việc này còn phải đảm bảo yêu cầu về ưu tiên trẻ em được chăm sóc thay thế bởi người thân thích là ông, bà, cô, dì, chú, bác, anh, chị, em ruột. Đối với trường hợp trẻ em không có người thân thích thì trẻ em được đưa vào cơ sở bảo trợ xã hội nhưng quy trình bắt buộc tiếp theo là phải ngay lập tức tìm kiếm môi trường gia đình cho trẻ em theo trình tự, thủ tục luật định.
Vậy, nhằm bảo vệ trẻ em trước những tác động xấu của việc bạo hành trẻ em, pháp luật hiện hành cũng đã đưa ra những hạn chế quyền nuôi con của cha mẹ nếu phạm tội bạo hành. Tuy nhiên, việc hạn chế quyền nuôi con sẽ không phải là vĩnh viễn mà có thời hạn từ 01 – 05 năm tuỳ vào từng trường hợp cụ thể hoặc Toà án cũng có thể xem xét rút ngắn thời hạn này.
4. Mức xử lý đối với hành vi bạo hành con cái
Đối với hành vi bạo hành trẻ em, tùy theo mức độ của hành vi và hậu quả mà hành vi đó mang lại, cha, mẹ có thể bị xử phạt hành chính, nghiêm trọng hơn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
- Xử phạt vi phạm hành chính
Tại Điều 130 Nghị định 130/2021/NĐ-CP quy định về vi phạm quy định về cấm bạo lực với trẻ em như sau:
“ Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với một trong các hành vi vi phạm sau đây:
a) Bắt nhịn ăn, nhịn uống, không cho hoặc hạn chế vệ sinh cá nhân; bắt sống ở nơi có môi trường độc hại, nguy hiểm hoặc các hình thức đối xử tồi tệ khác với trẻ em;
b) Gây tổn hại về tinh thần, xúc phạm nhân phẩm, danh dự, lăng mạ, chửi mắng, đe dọa, cách ly ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ em;
c) Cô lập, xua đuổi hoặc dùng các biện pháp trừng phạt để dạy trẻ em gây tổn hại về thể chất, tinh thần của trẻ em;
d) Thường xuyên đe dọa trẻ em bằng các hình ảnh, âm thanh, con vật, đồ vật làm trẻ em sợ hãi, tổn hại về tinh thần.”
Theo đó, hành vi bạo hành trẻ em có thể bị xử phạt hành chính lên đến 20.000.000 đồng. Đồng thời, còn áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả như buộc chịu mọi chi phí khám, chữa bệnh (nếu có) và buộc tiêu hủy vật phẩm gây hại cho sức khỏe trẻ em.
- Truy cứu trách nhiệm hình sự
Tùy theo tính chất của từng sự việc, người có hành vi ngược đãi, bạo hành trẻ em có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của BLHS về một trong các tội sau đây:
– Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (Điều 134): hình thức xử phạt có thể phạt cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù, khung phạt cao nhất là từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân.
– Tội hành hạ người khác (Điều 140): hình thức xử phạt áp dụng là phạt tù với khung phạt cao nhất 01 năm đến 03 năm tù.
– Tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình (Điều 185): có thể áp dụng hình thức phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù, khung phạt cao nhất là từ 02 đến 05 năm tù.
—–Xem thêm: Chế tài xử phạt đối với hành vi bạo lực gia đình —–
5. Làm gì khi phát hiện bạo hành trẻ em?
Tổng đài Quốc gia bảo vệ trẻ em là dịch vụ công đặc biệt thành lập theo quy định của Luật Trẻ em 2016, chịu sự quản lý của Trung tâm Tư vấn và Dịch vụ Truyền thông thuộc Cục Trẻ em. Nếu phát hiện trẻ em bị bạo hành, xâm hại hãy liên hệ ngay tới số điện thoại Tổng đài Quốc gia bảo vệ trẻ em: 111.
Khi gọi đến tổng đài Quốc gia bảo vệ trẻ em để báo về bạo hành trẻ em, các chuyên viên sẽ trực tiếp hỗ trợ và thực hiện các nhiệm vụ sau:
– Tiếp nhận thông báo, tố giác từ cơ quan, tổ chức, cơ sở giáo dục, gia đình, cá nhân.
– Liên hệ với các cá nhân, cơ quan, tổ chức có liên quan hoặc có thẩm quyền; khai thác thông tin trên phương tiện thông tin đại chúng, môi trường mạng về nguy cơ, hành vi xâm hại trẻ em để kiểm tra thông tin, thông báo, tố giác ban đầu.
– Chuyển, cung cấp thông tin, thông báo, tố giác hoặc giới thiệu trẻ em có nguy cơ hoặc bị xâm hại, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, cha, mẹ, người chăm sóc trẻ em tới các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền, chức năng bảo vệ trẻ em.
– Phối hợp với các cơ quan, tổ chức, cá nhân, cơ sở cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em, cá nhân có thẩm quyền, chức năng bảo vệ trẻ em trong phạm vi toàn quốc để đáp ứng việc tiếp nhận, trao đổi, xác minh thông tin, thông báo, tố giác về trẻ em bị xâm hại hoặc có nguy cơ bị bạo lực, bóc lột, bỏ rơi.
– Hỗ trợ người làm công tác bảo vệ trẻ em cấp xã trong việc xây dựng, thực hiện kế hoạch hỗ trợ, can thiệp đối với từng trường hợp trẻ em bị xâm hại hoặc có nguy cơ bị bạo lực, bóc lột, bỏ rơi; theo dõi, đánh giá việc xây dựng và thực hiện kế hoạch này.
– Lưu trữ, phân tích, tổng hợp thông tin để cung cấp, thông tin, thông báo, tố giác khi có yêu cầu của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền, đối với vụ việc xâm hại trẻ em và các cơ sở cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em…
Trên đây là bài viết của Luật Phúc Cầu về vấn đề “Bạo hành con cái có bị tước quyền nuôi dưỡng không”. Trường hợp trong bài viết có điều gì gây nhầm lẫn, chưa rõ ràng hoặc thông tin nêu trong bài viết khiến quý khách chưa hiểu hết vấn đề, rất mong nhận được phản ánh của quý khách tới địa chỉ pclawfirm.vn@gmail.com hoặc tổng đài tư vấn trực tuyến 0236.777.3979 Chúng tôi sẵn sàng giải đáp.
Trân trọng./.