Căn cứ quy định tại Điều 25 Luật Nuôi con nuôi 2010 chưa có đề cập đến “Trường hợp chấm dứt việc nuôi con nuôi đối với con chưa thành niên nhưng không đáp ứng các điều kiện theo quy định của pháp luật”. Theo đó, TAND Tối cao vừa công bố bảy án lệ mới, trong đó có Án lệ 61/2023/AL về chấm dứt việc nuôi con nuôi khi con nuôi chưa thành niên. Hãy cùng Luật Phúc Cầu giải đáp thông qua nội dung của án lệ số 61/2023/AL thông qua bài viết sau.
1. Nguồn án lệ
Quyết định sơ thẩm số 87/2019/QĐST-HNGĐ ngày 24/4/2019 của Tòa án nhân dân huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai về việc “Yêu cầu chấm việc nuôi con nuôi”, người yêu cầu là ông Trần Công T, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là anh Nguyễn Thanh H và chị Trần Thị Thảo T1.
2. Khái quát nội dung án lệ
-
Tình huống án lệ:
Cha đẻ, mẹ đẻ và cha nuôi, mẹ nuôi thống nhất giao lại con nuôi chưa thành niên cho cha đẻ, mẹ đẻ tiếp tục chăm sóc, nuôi dưỡng; con nuôi có nguyện vọng được về sống với cha đẻ, mẹ đẻ và cha nuôi, mẹ nuôi có yêu cầu chấm dứt việc nuôi con nuôi.
-
Giải pháp pháp lý:
Trường hợp này, Tòa án phải chấp nhận yêu cầu chấm dứt việc nuôi con nuôi.
3. Quy định của pháp luật liên quan đến án lệ
Luật Nuôi con nuôi năm 2010, gồm các điều:
- Điều 25 – Căn cứ chấm dứt việc nuôi con nuôi;
- Điều 26 – Tổ chức, cá nhân có quyền yêu chấm dứt việc nuôi con nuôi;
- Điều 27 – Hệ quả của việc chấm dứt nuôi con nuôi.
Điều 78 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 – Quyền, nghĩa vụ của cha nuôi, mẹ nuôi và con nuôi.
4. Nội dung việc dân sự
- Tại đơn yêu cầu, bản tự khai ngày 17/4/2019, người yêu cầu là ông Trần Công T và bà Nguyên Thị Q trình bày:
Ông T và bà Q kết hôn với nhau vào năm 1999 và đã có 02 người con chung (nay đã trưởng thành). Năm 2015, vợ chồng em ruột là Nguyễn Thanh H và chị Trần Thị Thảo T1 có khó khăn về kinh tế, nên đồng ý cháu Nguyễn Minh Khánh H1, sinh ngày 31/10/2003 là con nuôi của vợ chồng ông bà, nên ông bà đã làm thủ tục nhận nuôi tại UBND xã A, huyện B và được cấp Giấy chứng nhận nuôi con nuôi số 01 ngày 15/9/2015.
Sau khi nhận con nuôi, ông bà đã thay đổi họ của cháu từ Nguyễn Minh Khánh H1 thành Trần Minh Khánh H1 và chăm sóc cháu, nuôi dưỡng cháu tốt. Nhưng nay cháu H1 có nguyện vọng được về sống cùng bố mẹ ruột, nên ông bà yêu cẩu chấm dứt việc nuôi con nuôi đôi với cháu Trần Minh Khánh H1.
- Tại bản tự khai ngày 17/4/2019, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan anh Nguyễn Thanh H, chị Trần Thị Thảo T1 trình bày:
Anh chị chung sống và đăng ký kết hôn tại UBND xã A (đã được cấp giấy chứng nhận kết hôn năm 1998). Quá trình chung sống anh chị có 03 người con chung là: Nguyễn Minh C, sinh ngày: 10/01/2000, Nguyễn Minh Khánh H1, sinh ngày: 31/10/2003, Nguyễn Khánh M, sinh ngày: 08/7/2009. Vào năm 2015, do hoàn cảnh kinh tế gia đình khó khăn nên anh chị đồng ý để cháu Nguyễn Minh Khánh H1 làm con nuôi của chị ruột anh H là bà Nguyễn Thị Q và ông Trần Công T.
Khi được nhận nuôi, cháu H1 được đổi họ thành Trần Minh Khánh H1, đồng thời cháu được nuôi dưỡng và học tập tốt. Nhưng nay cháu H1 có nguyện vọng được về sinh sống cùng anh chị nên anh chị đồng ý.
- Tại bản tự khai ngày 17/4/2019, cháu Trần Mình Khánh H1 trình bày:
Cháu là con ruột của cha Nguyễn Thanh H và mẹ Trần Thị Thảo T1 và đang học lớp 10A1 – Trường THPT N, thị trấn O, huyện B, Đồng Nai.
Năm 2015, do hoàn cảnh gia đình cha mẹ gặp khó khăn và đông con nên cha mẹ cháu đồng ý để bác Trần Cồng T và bác Nguyễn Thị Q nhận cháu làm con nuôi.
Sau khi nhận nuôi, thì cháu về sinh sống tại nhà bác và được đổi họ từ Nguyễn Minh Khánh H1 thành Trần Minh Khánh H1. Khi sống tại nhà bác, cháu sống và học tập tốt cũng như vẫn giữ liên lạc với gia đình. Nhưng do nay cháu đã lớn và về nhà có đông anh chị em nên cháu có nguyện vọng được về sống cùng bố mẹ ruột.
Nay hai bác Trần Công T và Nguyễn Thị Q yêu cầu chấm dứt việc nuôi con nuôi thì cháu đồng ý.
Ngoài ra, vì bận công việc gia đình và việc học nên ông Trần Công T, bà Nguyễn Thị Q, anh Nguyễn Thanh H và cháu Trần Minh Khánh H1 xin vắng tại phiên họp xét.
- Đại diện Viện kiểm sát nhân dân huyện Trảng Bom phát biểu quan điểm:
Về trình tự thủ tục từ khi thụ lý việc dân sự, về quan hệ pháp luật, quá trình thu thập chứng cứ, về thời gian, thời hạn tố tụng là đúng quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự.
Về nội dung: Đơn yêu cầu của ông Trần Công T và bà Nguyễn Thị Q là đúng quy định và có căn cứ nên đề nghị Tòa án chấp nhận.
5. Nội dung án lệ
Nội dung án lệ được trích từ Đoạn 7, 8 phần “Nhận định của Tòa án” trong Quyết định sơ thẩm số 87/2019/QĐST-HNGĐ ngày 24/4/2019 của Tòa án nhân dân huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai, cụ thể như sau:
“[7] Năm 2015, ông Trần Công T và bà Nguyễn Thị Q nhận nuôi cháu Nguyễn Minh Khánh H1 là con đẻ của anh Nguyễn Thanh H và chị Trần Thị Thảo T1 làm con nuôi, các bên có làm hồ sơ nhận nuôi con nuôi và được úy ban nhân dân xã A cấp giấy chứng nhận nuôi con nuôi số 01 ngày 15/9/2015 nên quan hệ nuôi con nuôi là hợp pháp và các bên đều thực hiện đầy đủ quyển và nghĩa vụ của mình theo quy định của pháp luật.
[8] Nay cháu H1 có nguyện vọng về ở với bố mẹ đẻ để có điều kiện chăm sóc và hỗ trợ các em ăn học, được bố mẹ nuôi là ông T, bà Q và bố mẹ đẻ là anh H, chị TI đồng ý, nên ông T, bà Q làm đơn đề nghị Tòa án chấm dứt việc nuôi con nuôi là tự nguyên và phù hợp với quy định tại Điều 78 của Luật Hôn nhân và gia đình và Điều 25 của Luật Nuôi con nuôi. Do đó cần chấp nhận yêu câu châm dứt việc nuôi con nuôi của ông Trần Công T, bà Nguyên Thị Q với cháu Trân Minh Khánh H1.”
6. Sự cần thiết của án lệ
Nuôi con nuôi là việc xác lập quan hệ cha, mẹ và con giữa người nhận con nuôi và người được nhận làm con nuôi. Chấm dứt việc nuôi con nuôi được thực hiện khi chủ thể có yêu cầu và do Tòa án quyết định dựa trên quy định của pháp luật liên quan. Tại Điều 25 Luật Nuôi con nuôi năm 2010 quy định về căn cứ chấm dứt việc nuôi con nuôi, trong đó có đề cập tới vấn đề tự nguyện chấm dứt việc nuôi con nuôi khi con nuôi đã thành niên, tuy nhiên chưa đề cập tới chấm dứt việc nuôi con nuôi ở thời điểm con nuôi chưa thành niên theo sự tự nguyện của cha mẹ đẻ, cha mẹ nuôi và phù hợp với nguyện vọng của con nuôi.
Xét thấy chấm dứt việc con nuôi trong trường hợp này là cần thiết, vừa phù hợp với nguyện vọng của các bên mà vẫn đáp ứng điều kiện chăm sóc, nuôi dưỡng phát triển của con nuôi.
Án lệ ra đời phần nào giải quyết trường hợp chấm dứt việc nuôi con nuôi phù hợp với thực tế mà pháp luật không có quy định. Đồng thời có thể áp dụng một cách thống nhất cho các vụ việc có sự kiện pháp lý tương tự.